Ως παραφαρυγγικός χώρος ορίζεται ο χώρος που βρίσκεται μεταξύ της έσω επιφάνειας της κάτω γνάθου, της βάσης του κρανίου και της εξωτερικής επιφάνειας του φάρυγγα. Χωρίς αμφιβολία, οι όγκοι της περιοχής αυτής είναι ιδιαίτερα σπάνιοι με μία συχνότητα που αναλογεί σε λιγότερο από 1% του συνόλου των όγκων της περιοχής κεφαλής και τραχήλου. Ο χώρος αυτός είναι τριγωνικού σχήματος και σχισμοειδούς μορφής, περιέχει μία πληθώρα κρίσιμων ανατομικών δομών (νεύρα που ελέγχουν την κατάποση, την ομιλία, την φώνηση, την καρδιακή και αναπνευστική λειτουργεία, μεγάλα αγγεία που αρδεύουν τον εγκέφαλο) και η χειρουργική προσπέλασή του είναι ιδιαίτερα απαιτητική. Τα καλά νέα: H συντριπτική πλειοψηφία των όγκων του παραφαρυγγικού διαστήματος είναι καλοήθεις όγκοι! Επομένως, αποκτά ιδιαίτερη σημασία η επιλογή εκείνης της χειρουργικής τεχνικής, που θα επιτρέψει την συνολική αφαίρεση του όγκου και την αποφυγή επιπλοκών εξαιτίας τραυματισμού των νεύρων και των αγγείων, όπως αναφέρθηκε προηγουμένως.
Συμπτώματα
Στην πλειοψηφία των περιπτώσεων, οι όγκοι αυτοί είναι ασυμπτωματικοί και διαγιγνώσκονται τυχαία στα πλαίσια απεικονιστικού ελέγχου (π.χ. αξονική ή μαγνητική τομογραφία) που διενεργείται για τη διερεύνηση άλλων συμπτωμάτων χωρίς σχέση με τον όγκο. Σε σπάνιες περιπτώσεις ο ασθενής παραπονείται για πόνο στα δόντια της σύστοιχης πλευράς ή μία ήπια δυσκαταποσία και τότε ο όγκος έχει μεγαλώσει αρκετά σε μέγεθος. Στις σπάνιες περιπτώσεις καρκίνου στον παραφαρυγγικό χώρο, οι ασθενείς παρουσιάζουν συμπτώματα που προέρχονται από τη διήθηση και παράλυση των νεύρων της περιοχής, π.χ. βράγχος φωνής, δυσκαταποσία, παράλυση της γλώσσας, αδυναμία διαστολής της κόρης στο σκοτάδι, ενόφθαλμος, βλεφαρόπτωση, ανιδρωσία ή αδυναμία ανύψωσης της ωμοπλάτης.
Διάγνωση
Σε περιπτώσεις ευμεγέθων όγκων του παραφαρυγγικού χώρου, κατά την επισκόπηση του στοματοφάρυγγα παρατηρείται μία παρεκτόπιση της αμυγδαλής και του πλαγίου τοιχώματος του φάρυγγα προς τη μέση γραμμή.Την οριστική διάγνωση θέτει ωστόσο ο απεικονιστικός έλεγχος με τη μορφή της μαγνητικής τομογραφίας, που θα καταδείξει τη φύση/προέλευση του όγκου (σιελογόνος, νευρογενής ή αγγειακή προέλευση), την θέση του όγκου (μπροστά ή πίσω από την στυλοειδή απόφυση) με έμμεση πληροφορία για την φύση του όγκου, την απόσταση του από τη βάση του κρανίου και τη συσχέτιση του με τον εν τω βάθει λοβό της παρωτίδας.
Θεραπεία
Η θεραπεία των όγκων του παραφαρυγγικού διαστήματος είναι αποκλειστικά χειρουργική. Ο λόγος: Η διενέργεια βιοψίας στην περιοχή υπόκειται σε υψηλό βαθμό δυσκολίας και μεγάλο ποσοστό λαθών, με αποτελέσμα η οριστική διάγνωση να τίθεται μόνο μετά την ολική αφαίρεση του όγκου. Λόγω των προαναφερθέντων χαρακτηριστικών του παραφαρυγγικού διαστήματος, η χειρουργική προσπέλαση της περιοχής αυτής απαιτεί καταρχήν βαθειά γνώση της ανατομίας του παραφαρυγγικού χώρου, της βιολογικής συμπεριφοράς και μακρόχρονη εμπερία σε μεγάλο αριθμό περιστατικών. Μία πληθώρα χειρουργικών προσπελάσεων (π.χ. διά της παρωτίδας, διαστοματικά, μέσω διατομής της γνάθου στη μέση ή με τη βοήθεια λιγότερο επεμβατικής εξωκάψιας εκτομής από τον τράχηλο) είναι διαθέσιμη για την αφαίρεση των όγκων αυτών. Η επιλογή της χειρουργικής τεχνικής εξαρτάται από τα χαρακτηριστικά της κάθε περίπτωσης, όπως αυτά φαίνονται στη προεγχειρητική μαγνητική τομογραφία. Δεδομένου ότι η πλειοψηφία των εξεργασιών της περιοχής αφορά σε καλοήθεις όγκους, είναι επιτακτική ανάγκη η αφαίρεση του όγκου με ταυτόχρονη προστασία όλων των ευαίσθητων ανατομικών δομών που προαναφέρθηκαν και η επίτευξη ενός άριστου αισθητικού αποτελέσματος (μικρή ουλή).
Έχοντας παρουσία 15 ετών στην μεγαλύτερη ωτορινολαρυγγολογική κλινική της Γερμανίας, ο ιατρός κ. Κωνσταντίνος Μαντσόπουλος διαθετει μεγάλη εμπειρία στην χειρουργική αντιμετώπιση των όγκων αυτών με την βοήθεια ελάχιστα επεμβατικών τεχνικών (π.χ. εξωκάψια εκτομή) κι εξαιρετικά αποτελέσματα. Αυτά ακριβώς τα αποτελέσματα της χειρουργικής εμπειρίας του αποτυπώθηκαν με τη μορφή τεσσάρων προσωπικών δημοσιεύσεων και αναλύθηκαν στα πλαίσια μίας διδακτορικής διατριβής στο Πανεπιστήμιο του Erlangen.
Σχετική βιβλιογραφία
Mantsopoulos K, Müller S, Agaimy A, Goncalves M, Koch M, Wüst W, Bohr C, Iro H. Extracapsular dissection in the parapharyngeal space: benefits and potential pitfalls. Br J Oral Maxillofac Surg. 2017 Sep;55(7):709-713. doi: 10.1016/j.bjoms.2017.05.013. Epub 2017 Jun 16.
Hornung B, Constantinidis J, Thimsen V, Agaimy A, Koch M, Gostian AO, Sievert M, Müller SK, Iro H, Mantsopoulos K. Pleomorphic Adenoma of the Parotid Gland and the Parapharyngeal Space: Two Diametrically Opposing Surgical Philosophies for the Same Histopathologic Entity? J Clin Med. 2021 Dec 28;11(1):142. doi: 10.3390/jcm11010142. (Διδακτορική διατριβή)
Mantsopoulos K, Taha L, Fietkau R, Hornung J, Agaimy A, Iro H. Low-grade (polymorphous) adenocarcinoma of the middle ear mimicking a jugulotympanic paraganglioma. HNO. 2021 Aug;69(Suppl 2):88-91. English. doi: 10.1007/s00106-021-01028-x. Epub 2021 Jun 7.
Mantsopoulos K, Schwarz S, Psychogios G, Zenk J, Alexiou C. Unklare parapharyngeale Raumforderung [Unclear parapharyngeal mass]. HNO. 2010 Jul;58(7):708-12. German. doi: 10.1007/s00106-009-2054-5.
